مغل شہزادی زیب النسا دا مقبرہ، حال برا

زیب النّساء، مغل حُکم راں، اورنگ زیب عالم گیر دی سبھ توں وڈی کڑی سی، اوہ سوہنی نالے عالمہ، فاضلہ تے شاعرہ وی سی۔ فارسی تے عربی وچ شعر کہندی سی۔ اوس نوں ستھریاں تے دل موہ لین والی عمارتاں بڑھوان دا وی شوق سی۔ جیہڑیاں اوس لہور تے دلی وچ تعمیر کروائیاں۔ لہور دا چوبرجی باغ تے اپنا مقبرہ وی بنوایا۔ جیہدے وچ لال پتھر تے سنگ مرمر ورتیاں گیا۔ ایہدے وچ خالص سونے دا کلس وی لایا گیا۔ شاہی خاندان دی فرد ہوون ناتے زیب النّساء نے فارسی ، عربی دے علاوہ ریاضی تے فلکیات دی تعلیم وی لئی۔
شہزادی نے عشقیہ شاعری وی کیتی، جیہدا انگریزی وچ ترجمہ کیتا گیا۔ زیب النّساء نوں علمی مجلساں وچ جاون دا ڈاھڈا چا سی، ایس پاروں اوہ لہور تے دلی دی محفلاں وچ جاندی۔ شہزادی دی اک ذاتی لائبریری وی سی، جیہدے وچ عربی دی پرانی کتاباں سن، جنہاں دا اوہناں فارسی وچ ترجمہ کرایا۔ اپنے والد، شہنشاہ اورنگ زیب دےدین نال لگاؤ سبب زیب النّساء تصوّف وچ چوکھی دل چسپی لیندی سی۔
شہزادی دی موت دے 50 ورھیاں مگروں اوہناں دی 400فارسی نظماں نوں جمع کر کے فارسی وچ ’’دیوانِ مخفی‘‘ چھاپیا گیا، مخفی شہزادی دا تخلص سی۔
1681ء وچ جدوں زیب النّساء دی عُمر 44 ورھے سی،اوہناں دی نکے بھرا اکبر اپنے والد توں بغاوت کرکے بادشاہ ہوون دا دعویِ کردتا۔ ایہہ بغاوت اک مہینا رہی ایہدے مگروں اکبر ملک چھڈ گیا۔ ایس دوران اوس دا اپنی بہن نال رابطہ رہیا، اورنگ زیب عالم گیر نوں ایس گل دا پتہ چلیا تاں اوس نے زیب النّساء نوں دلی دے قلعے وچ قید کر دتا۔ اوہ قلعے توں غائب ہو گئی فیر 1702ء وچ اوس دا انتقال ہوگیا۔
شہزادی نوں اوسے مقبرے وچ دفن کردتا گیا، جس نوں اوس نے بڑے شوق نال بنوایا سی، مُغل دَور مگروں سِکّھاں دا دَور شروع ہویا، تاں لہور وچ تن حاکم مقرّر ہوئے۔ شمالی لہور دا حاکم، سوبھا سنگھ سی۔
اُوہدے درباریاں وچ محکم دین آرائیں وی سی اوہ سارے باغاں دی نگرانی کردا سی، محکم دین نے سوبھا سنگھ توں اجازت لے کے نواں کوٹ نامی علاقہ آباد کیتا۔ ایس کم لئی اوس نے چوبرجی باغ دی مغربی کندھ ڈھادتی، ایتھے مکان بنادتے، ایس دے نال ای فوّارے، حوض تے سنگِ مرمر نال بنیا آرایشی سامان بھی ہٹوا دتا، البتہ مقبرہ اپنی تھاں اتے رہیا۔
جدوں مہا راجہ رنجیت سنگھ، محکم دین دی سازش کارن لہور وچ داخل ہویا، تاں اوس نے شہر دے دروازیاں دی کُنجیاں تیک محکم دین دے حوالے کر دتیاں ، جد کہ بیرونِ شہر دے پنڈاں وچ وی اوس دی حاکمی چلدی سی۔ نواں کوٹ اک وڈی منڈی قرار پائی۔ محکم دین تے مہاراجہ چنگی یاری سی، جدوں رنجیت سنگھ نے موراں نام دی طوائف دے عشق وچ اوہدے نام دا سکہ، شاہی گز تے شاہی وٹے جاری کیتے، تاں محکم دین نوں موراں توں نفرت تے حسد ہوون لگیا۔ اک دیہاڑے دربار وچ مہاراجہ دے ساہمنے موراں تے محکم دین وچکار چھڑٰپ ہوئی، اوس موراں نوں کجھ سخت آکھ دتا، جیہدے اتے مہاراجہ نے محکم دین دا سارا مال جائیداد قرق کر لئی۔ ایس مگروں رنجیت سنگھ نوں حضوری باغ وچ بارہ دری تعمیر لئی سنگِ مرمر دی لوڑ پئی تاں اوس زیب النّساء دا مقبرہ پٹوادتا۔
آج ایس تریخی مقبرے دی حالت بوہت وگڑی اے، دُکاناں ، مکان تعمیر ہوچکے نیں۔ لوکاں مقبرے دے نال پارکنگ بنادتی اے جتھے اپنیاں گڈیاں کھڑیاں کردیندے نہیں، بال ساری دیہاڑی ایتھے کھیڈدے نیں۔
مقبرے دے فرش دی مرمّت دا کم پچھلے کئی ورھیاں توں ہورہیا اے دوجے پاسے اوتھے دا پتھر اک اک کرکے غائب ہوندا جارہیا اے۔ کدے مقبرے دے چاراں پاسے جالیاں ہوندیاں سن ہن اوہناں دا نشان وی نئیں رہیا۔ نواں کوٹ وچ زیب النّساء دے مقبرے دی تعمیر مضبوط اے۔ جے محکمۂ آثارِ قدیمہ ایہدی حفاظت کی ذمّے داری لے لوے، تاں مغل شہزادی دی ایہہ نشانی سانبھی جاسکدی اے۔