ایمنسٹی دی الف ب پ وسعت اللہ خان

یونانی اصطلاح ’ایمنیژیا‘ دا مطلب اے بھل جانا۔ ’ایمنیژیا‘ توں نکلی ’ایمنسٹی‘ جیہڑی 16ویں صدی توں انگریزی اصطلاحات دا حصہ بن گئی۔
عام طور تے ایمنسٹی (کسے شرط نال دتی عام معافی) تے پارڈن (معافی) تحت ملن والی معافی نوں گڈمڈ کردتا جاندا اے، دوہاں وچ مڈھلہ فرق ایہہ اے پئی ایمنسٹی دا استعمال سزا توں پہلاں ہوندا اے تے پارڈن سزا سنائے جان مگروں مل سکدی اے۔
پارڈن دا اختیار عام طور تے بادشاہ یا سربراہِ مملکت کول ہوندا اے، پارڈن دا اختیار دستوری اے جدکے ایمنسٹی اک کجھ چر لئی کسے خاص حالات نال نبڑن لئی پارلیمانی قانون سازی یا آرڈیننس راہیں دتی جاندی اے۔
ایمنسٹی عام طور اتے ہتھیار بند بغاوت، سول نافرمانی کرن والیاں، غیرقانونی بے وطنیاں ، ٹیکس چوراں تے کالا دھن لکان والیاں لئِ ہوندی اے۔ ایس نوں اک متھے ویلے دے اندر ایس شرط اتے اپنی حرکت توں توبہ کرن یا اوس نوں چھڈدین دا موقعہ دتا جاندا اے۔ پئی اگے توں اوہ ریاستی قنون ہیٹھ کم کرے گا۔
مثلاً امریکا وچ خانہ جنگی مکن مگروں وفاق پرست صدر اینڈریو جانسن نے ہاری ہوئی جنوبی ریاستاں دے وڈی گنتی وچ ہتھیاربند لوکاں نوں 1865 وچ عام معافی دے کے ریاست ہائے متحدہ امریکہ نال وفاداری دا حلف چکن دا موقع دتا۔
ویتنامِ دی جنگ دوران امریکی فوج وچ لازمی بھرتی توں انکار کرن والے شہریاں نوں 1970 دی دہائی وچ کارٹر سرکار نے ایمنسٹی دتی تے جبری بھرتی دا قنون ختم کر دتا۔ امریکا وچ جارج واشنگٹن توں ڈونلڈ ٹرمپ تیک کل ملا کے ہن تائیں مختلف مداں وچ 346 بار ایمنسٹی قنون ورتے جاچکے نیں۔
سپین دے ڈکٹیٹر جنرل فرانکو دی موت دے دو ورھے مگروں 1977وچ متنازع ایمنسٹی قنون نافذ کر کے فرانکو دور وچ ریاستی جبر دے آلہِ کار بنن والیاں اتے مقدمے مکادتے گئے۔ ایس دور وچ سیاسی بنیاداں اتے اک لکھ بندہ ماریا گیا سی۔ 2012 وچ انسانی حقوق متعلق اقوامِ متحدہ دے ہائی کمشنر نے 1977 دے ہسپانوی ایمنسٹی قنون نوں انسانی حقاں دے عالمی قنون دی اصل توں ٹکرا قراردتا۔ نالے ایس دے خاتمے دی منگ وی کردتی۔
جنوبی افریقہ وچ سماج دے مختلف طبقیاں وچکار کھچاو دے خاتمے لئی منڈیلا سرکار 1996 وچ سچائی تے آپسی اختلاف مکا کے صلا دا کمیشن بنایا تے ماضی دی نسل پرست انتظامیہ دے نسلی تے انتظامی جرماں وچ ملوث اہلکاراں نوں موقع دتا کہ اوہ ایس کمیشن اگے پیش ہوکے اپنی غلطیاں اتے پشیمان ہوون تے معافی مانگن۔
فروری 2018 وچ افغان صدر اشرف غنی نے طالبان نوں ہتھیار رکھن دی شرط اتے سیاسی دھارے وچ شامل کرن دی پیش کش کیتی۔ جواباً طالبان نے اجیہے سرکاری اہلکاراں تے فوجیاں لئی ایمنسٹی دا اعلان کیتا جیہڑے طالبان نال مل گئے سن۔
2015 وچ بلوچستان دی ایپیکس کمیٹی نے مسلح تحریک وچ شامل بلوچاں لئی عام معافی دا اعلان کیتا پر ایس دا کوئی خاص اثر نئیں ہویا۔
جتھے تیک کالے دھن نوں رعائتی ٹیکس ذریعے سفید کرن تے ایس مگروں ٹیکس گوشوارے باقاعدگی نال داخل کرن دے وعدے نال ٹیکس ایمنسٹی دا معاملہ دے کئی ملکاں ٹیکس ایمنسٹی نوں ورتیا اے۔
مثلاً انڈونیشیا وچ 1964 توں 2017 تیک چار واری ٹیکس ایمنسٹی دتی جا چکی اے۔ اٹلی 2001 تے 2009 وچ ، جنوبی افریقہ 2003 ، بیلجئیم تے جرمنی 2004، پرتگال 2005 تے 2010، روس 2007، امریکہ 2007 تے 2009، یونان 2010، سپین 2012 تے ملیشیا ایس ورھے ٹیکس ایمنسٹی دا اعلان کر چکیا اے۔
پاکستان وچ ایوب خان توں عمران خان تیک 11 بار ٹیکس ایمنسٹی دا اعلان ہو چکیا اے۔ سبھ توں ودھ پنج واری ٹیکس ایمنسٹی سکیماں مسلم لیگ نواز سرکار نے لیاندیاں۔ 1997 وچ اک تے چار 2014 توں 2018 دے تیسرے دورِ وچ۔
ساریاں سکیماں توں پچھلے 61 ورھیاں دوران 250 توں 275 ارب روپے درمیان ٹیکس جمع ہو یا۔اس اعتبار نال دو سکیمیاں سبھ توں کامیاب رہیاں۔ 2000 وچ مشرف حکوم کی سرکار دی ، ایس ایمنٹسی سکیم دے نتیجے وچ تقریباً 115 ارب روپے تے اپریل 2018 وچ خاقان عباسی دور دی ٹیکس ایمنسٹی سکیم توں 124 ارب روپے ملے سن۔
عام طور تے ریاستی جرماں، بغاوت، غیرقانونی تارکین ِ وطن تے ٹیکس چوراں نوں دتی جاون والی معافی اتے مڈھلہ اعتراض ایہہ کیتا جاندا اے پئی ایس نال قنون اتے چلن والے شہریاں دا جی خراب ہوندا اے۔ جرم کرن والے قنون نوں کھیڈ سمجھ لیندے نیں۔ اپنیاں حرکتاں چاری رکھدے نیں۔ پئی کل کلاں نوں فیر کوئی ایمنسٹی لبھ جاوے گی۔ ایمنسٹی دی حمایت کرن والے آکھدے نیں جیہڑے کم وچ ہزاراں لکھاں لوک شریک ہوون، اوہناں خلاف کلے کلے مقدمے چلائے جاون سزاواں دتیاں جاون تے ایہہ کم مشکل تے اوکھا ہوجاوے گا، ایس اتے ریاست دا بڑا خرچہ آوے گا، سرکار بحران دا شکار ہوجاوے گی۔ ایس پاروں جے ایمنسٹی دے نتیجے وچ امن قائم ہو جائے، یا لوکیں کالا دھن سامنے لیان یا پشمیانی ظاہر کر کے قومی دھارے دا حصہ بنن تے راضی ہوجاون تے ایس وچ کوئی برائی نئیں۔ قنون دا سختی نال ورتوں ہونا چاہیدا اے، جے سختی اپنا نتیجہ نئیں دے رہی تے فیر ہوش نال دماغ لڑا کے کم لینا چاہیدا اے۔
ایہہ گل من لئی پئی ایمنسٹی کوئی چنگی مثال نئیں دوجے پاسے ایہہ دنیا تے ایس دا نظام وی کوئی مثالی نئیں اے۔،
شکریہ بی بی سی