گرو نانک دیوننکانہ صاحب وچ 1469ء نوں پیدا ہوئے تاں 22 ستمبر، 1539ء نوں سیالکوٹ لاگے شہر کرتار پور وچ گزرگئے۔ گرونانک سکھ مت دا مڈھ رکھیا اوہ دس سکھ گرواں وچ پہلے گرو سن۔اوہناں دا جنم دیہاڑ گرو نانک گرپورب دے طور اتے دنیا بھر وچ پنجابی مہینےکاتک (اکتوبر–نومبر) وچ پورے چن کے دن، یعنی کارتک پورن ماشی نوں منایا جاندا اے۔
آج بابا نانک جی دے 550ویں جنم دن اتے کرتاپور امن راہداری دا افتتاح ہورہیا اے۔
گورو گرنتھ صاحب مطابق اک جگہ بابا جی فرماندے نیں ’’ایہہ وڈی زمین تہاڈی ماں اے تے پانی باپ۔ ہوا گرو اے تے دن رات دائیاں نیں جنہاں دی گود وچ تسیں سارے آرام کردے او لیکن کرتار (رب) دے قریب تر اوہو ہووے گا جیہدے عمل چنگے ہوون گے، رب دے حضور سبھ دیاں خوبیاں تے خامیاں پرکھی جاون گئیاں”۔
نانک نام دا ایہہ خوبصورت پھول 1469وچ شیخوپورہ دے موضع تلونڈی دے اک ہندو کھتری کلیان چند المعروف کالو رائے دے گھر کھڑیا۔ آپ دی مڈھلی تعلیم روایتی ہندو دھرم مطابق ہوئی مگر نکے ہوندیاں ای ذہین ہون کارن دوجے بالاں توں وکھ سن، اک واری والد نے معقول رقم دے کے کام کاج یا کاروبار لئی گھلیا راہ وچ سادھواں نال ملاقات ہوئی جیہڑے کئی دیہاڑ توں بھوکھے سن، آپ نے باپ دی ساری رقم بھوکھ نال نڈھال سادھوؤاں اتے خرچ کر دتی تے خالی ہتھ گھر پرت ٓگئے۔ جد والد نے شتابی توں واپسی دا کارن پچھیا تاں کہیا کہ میں ایشور دے نام اتے سچا سودا کرآیاں۔
گرو نانک دی تعلیمات متعلق دو نظریات پائے جاندے نیں۔ اک دی بنیاد، بقول کول اور سامبھی، مقدس جنم سکھی اتے اے جس مطابق سکھ مت 15ویں صدی وچ اسلام تے ہندو مت دی ہم آہنگی کوشش یا معاشرتی احتجاج دی تحریک نئیں، سگوں نانک دی تعلیمات تے سکھ مت خدا ولوں الہام سی۔ دوجا نظریہ، بقول سنگھا، ’’سکھ مت اوتار دا نظریہ یا پیغمبری دا تصور پیش نئیں کردا سگوں ایہدے مرکز گرو دا تصور اے جو خدا دا مظہر نہیں ہوندا تے ناں ای پیغمبر ہوندا اے، اوہ نرا اک روشن روح ہوندا اے۔‘‘
گرو جی نوں اپنے آبائی مذہب ہندو دھرم تے ویدک دھرم توں نفرت ہو گئی سی، آپ دے استاد وی مسلمان بزرگ سن، جنہاں بڑی محبت تے پیار نال آپ نوں تعلیم دتی۔ دینی تے دنیاوی علوم سکھائے جنہاں دا آپ دے دل اتے بڑا گہرا اثر ہویا ، سید حسن نامی اک مسلمان درویش آپ نوں تعلیم دتی، اس درویش دے فیض توں نانک جی نے شعور و دانش حاصل کیتا۔
شاہ شمش سبزواری ملتان شریف – شاہ شمس صاحب دے روضے ک مکان اے ۔ جو سپہ نانک کہلاندا اے۔ روضہ جنوبی دیوار وچ اک مکاں اے، ایہدے اتے اللہ تے تھلے نانک صاحب دا پنجہ بنیا اے۔با واگرونانک صاحب دے والد بھاٹی کا لو تے اوہناں دے دادا مستمی بھائی سو بھا ایسے سلسلے دے مرید سن۔
گروجی ملتان دے مشہور بزرگ حضرت پیر بہاؤالدین صاحب دے مزار اتے بڑی عقیدت نال گئے سن۔
• بغداد وچ شیخ عبد القادر جیلانی تے مرشد و مولائی حضرت مراد دے مزاراں اتے چلے گئے۔ شہر دے باہر جنوب مغرب اک قبرستان نال کھلا کمرہ سی جیہدے اک چبوترے اتے بیٹھ کے چلہ کیتا ۔ 927ھ وچ حضرت بہلول دانا دے خلیفہ حضرت مراد دے ہتھ اتے سلسلہ چشتیہ دی بیت کیتی اوہناں دی موت مگروں اپنے مرشد دا مزار بغداد شریف وچ بنوایا۔ مزار دی مغربی کندھ اتے ایہہ کتبہ لکھ کے لگوایا کہ گرو (مرشد) مراد وفات پا گئے۔ بابا نانک فقیر نے ایس عمارت دی تعمیر وچ ہتھ ونڈایا،
شیخ فرید الدین گنج شکر پاکپتن اتے چلہ کیتا۔ شیخ ابراہیم تے شیخ فرید ثانی جنہاں دا کلام گورو گرنتھ وچ گرو جی تے شیخ فرید ثانی دے نال دس سال تک پورے پنجاب دا دورہ کیتا تے مخلوق نوں خالق دا رشتہ دسیا۔
سکھ تاریخ وچ لکھیا اے کہ گرو نانک جی اپنی زندگی دے آخری حصے وچ دریائے راوی کے کنارے کرتار پورا ایک قصبہ آباد کیا تھا جو آج کل تحصیل شکر گڑھ میں دربار صاحب نام سے یاد کیا جاتا ہے۔ اس قصہ کو آباد کرنے کے لیے ایک مسلمان رئئس مالک نے کافی زمین بھینٹ کی تھی۔گروجی نے جب یہ قصبہ آباد کیا تھا تو اپنے گھر کے متصل ایک مسجد بھی تعمیر کروائی تھی اور اس میں نماز پڑھانے کے لیے ایک امام بھی مقرر کیا تھا۔ گرو جی کی وفات پر مسلمانوں نے یہ بات بھی گرو جی کے مسلمان ہونے کے ثبوت میں پیش کی تھی۔
•
