انارکلی، لہور توں باہر شہر
مہاراجہ رنجیت سنگھ دی چالیہ ورھیاں دی حکمرانی دوران شہر لہور چوکھا آباد ہوگیا سی۔ باہر لے کھنڈراں دی بوہتی زمین مہاراجہ دے دربار دے امیراں باغ بنوادتے ایس دے باوجود چوکھی زمین خراب پئی سی۔ جتھے کدے لوکیں وسدے سن مگر اٹاں ویچن والیاں نیں ایس دی بیناداں دی اٹاں کڈھ کے مغاک چھڈدتے۔ جیہڑے کئی ورھیاں تیک بندے رہے، سکھ دور وچ ایہہ کم جاری رہیا، ایتھوں تیک کے انگریز دا دور آگیا، اینی کھدائی دے باوجود اٹاں ختم نہ ہوئیاں۔ اخیر انگریز بہادر وڈے وڈے مغاک بند کرادتے نالے حکم دے دتا کہ اگوں توں کوئی اٹاں نئیں کڈھے گا۔ دسیا جاندا اے کہ کشمیر توں آفت زدہ ہوکے آون والے کشمیریاں لہور وچ اٹاں کھودن دا کاروبارکیتا۔ ایس نال اوہ لکھ پتی بن گئے۔ اٹاں کڈھن دوران اوہناں نوں دبے خزانے وی لبھ جاندے سن۔
شہروں باہر پہلی آبادی انگریز دور وچ ایہو لہور پنجاب دا دارالحکومت قرار پایا بلکہ دہلی وی ایس صوبے دی عمل داری وچ آگیا۔ سکھاں دے دور مگروں جد انگریز پنجاب دے مالک بنے تاں سبھ توں پہلاں انارکلی دے مقام اتے فوجی چھاونی بنائی گئی۔ بوہت ساری پکی بارکاں تے کوٹھیاں بناکے فوجیاں نوں اوہناں وچ رکھیا گیا۔ اک پختہ بازار صدر بازار انارکلی دے نام اتے بناکے آباد کیتا گیا۔ ایہہ اک لما بازار سی جیہڑا لوہاری گیٹ توں ونتورہ صاحب دے پرانے بازار تیک اک میل دا ہووے گا۔ بازار دے دوہاں پاسے مشرق مغرب دکاناں بنائیاں تے اوہناں دے اتے بیٹھن لئی تھاواں سن۔ بازار دے دوہاں پاسے کئی محلے وی آباد ہوگئے۔ کوٹھیاں، سرکاری مکان تے عجائب گاہ وی تعمیر کیتی گئی۔ ایس بازار دی آبادی مسلسل ودھ دی گئی۔
انارکلی لہور شہر توں باہر اک دوجا شہر آباد ہوگیا۔ وڈے سوداگراں دی کوٹھیاں تے تاجراں دی دکاناں کھلی رہندیاں سن۔ ایتھے لکھاں روپے دا وپار ہوندا سی۔ فوج دی چھاونی وی ایتھوں چک لئی گئِی ایس دے باوجود شہر دے کول ہون پاروں ایہدی آبادی ودھ دی رہی۔
دوجی آبادی چھاونی میاں میر دی سی، جیہڑی انگریز سرکار دے دور وچ بنائی گئی۔ ایس دا کارن ایہہ سی کے انارکلی دا میدان فوج لئی کافی نئیں سی جنہاں نوں شہر توں کجھ دور تھاں دے دتی گئی۔ میاں میر دے میدان وچ چھاونی بنادتی گئی۔ ایتھے وی اک وڈا شاندار بازار تعمیر کیتا گیا، جدھا نام صدر بازار میاں میر رکھیا گیا۔ فوج دے رہن لئی لکھاں روپے لاکے شاندار بارکاں تے کوٹھیاں بنائیاں گئیاں ۔ ایہہ چھاونی کوساں اتے مشتمل سی۔ ایتھے بڑے سوہنے بنگلے بنائے گئے جنہاں نوں ویکھ کے دل خوش ہوجاندا۔
انارکلی توں میاں میر دی چھاونی تیک دوجے پاسے مزنگ ،گڑھی شاہو تے قلعہ گجر سنگھ دے چارچفیرے کوٹھیاں تے باغیچے تعمیر کرائے گئے۔ جیہدے بعد باہر دے شہر دی آبادی کوساں تیک وکھائی دین لگ پئی۔ شہر لہور دی ترقی دا اصل کارن محکمہ ریل بنیا۔ ریلوے دے افسراں لئی بے شمار کوٹھیاں تے ایس دے نال ای عالیشان ریلوے سٹیشن بنایا گیا۔ لہور ورگا ریلوے سٹیشن کدھرے نئیں سی۔
