پنجاب کیویں ترقی کریگا؟

مشرف ظہور
اسلام آباد
زراعت تے انسان دا رشتہ 12 توں13 ہزار ورھے پرانا اے تے ایہہ ساکا چاری ہمیش رہنی اے ۔ ایہدی سب تو ں وڈی وجہ اس کھیتر نال جڑیاں ھوئیاں لوکاں دیاں مڈھلیاں لوڑاں نیں ۔ خوراک ایہناں لوڑاں وچوں سب توں وڈی ضرورت اے۔ اج دیاں ریاستاں ہون یا پھیر ہزاراں سال پہلے گزریاں تہذیباں،تر قی دا معیار ھمیش خوراک دی فراہمی نال جڑیا رہیا اے۔

پنجاب دے لوکاں دا وٰی زراعت نال رشتہ ہزاراں سال پرانا اے تا ریخی حوالیا ں تو ں پتا چلدا اے کہ 2300بی سی ای وچ ھڑ پہ تہذیب دے لوک کپاہ دی فصل ویج دے سن۔برطانو ی راج دوران 1929 وچ آ ثار قدیماں دے ماہرین نوں ھڑپہ تہذیب دے کپاہ دی صنعت نال جُڑت دےبہت سارے نشان ملے ۔ اس تحقیق توں ایہہ وی پتا چلیا کہ دریاےُ سندھ دی تہذیب دا کپاہ دی صنعت نال تعلق 2750 بی سی ای توں لگ بھگ 3250 بی سی ای پرانا اے۔ کپاہ دی فصل نے جنوبی ایشیا تے دوجے علا قیاں دی صنعتی ترقی وچ ایک بہت وڈا کردار ادا کیتا۔ کنک دی موجودگی دے آثار 3 ہزار سال پہلاں توں اس علاقے وچ ملدے نیں ۔ ایسے طرح پنجاب وچ فصلاں نوں پانی دیون دے نظام دی موجودگی وی ہڑپہ تہذیب دیے آ ثار وی ملدے نیں ۔ حقیقت وچ زراعت تے ایہدے نال جڑے ھو ئےٰ کئیں وکھرے وکھرے کاروبار سن جنھاں نے ہڑپا تے سندھ وادی دیاں دوجیاں تہذ یباں نوں تاریخ وچ اچیچا مقام لین وچ کردار ادا کیتا۔
انیویں صدی دے شروع وچ جدوں انگریزاں دی اس علاقے وچ حکومت آ ئی تے زراعت انہاں واستے ٹیکس وصولی تے پیسے کماون دا ذریعہ بنیا۔ ا یہہ کہن غلط نہیں کہ اے زراعت ای سی جیہنے انگریزاں نوں ایہہ کہن تے مجبور کیتا کی بئی برصغیر سونے دی چڑی اے۔ انگر یزاں نے اپنا ٹیکس تے زراعت دی پیداوار ودھا ون دی خاطر اج دے لہندے (پاکستان)تے ادوں دے پچھم پنجاب وچ اک وڈا نہری نظا م قا ئم کیتا۔

برصغیر دی تقسیم تو ں بعد پنجاب دو وکھو وکھ حصیاں وچ ونڈیا گیا۔ چڑ ھدا پنجاب ھندوستان دی ونڈ وچ آ گیا تے لہندا پنجاب پاکستان دی ۔ دو وکھو وکھ ملکاں دی تقسیم دے بعد دریاواں تے نہراں دی تقسیم وی ھو گئی۔ ھندوستانی پنجاب یا چڑھدا پنجاب ملک دی کنک دیاں 20 فیصد تے چاول دیاں 9 فیصد ضرورتا ں نوں پورا کردا اے۔ پھل تے سبزیاں ایہدے توں اڈ نیں ۔تقسیم ویلے ھندوستان دے حصے پنجاب دا 19,450 مربع میل جد کہ پاکستان دے حصے 79,248مربع میل رقبہ آیا۔ اج پاکستان دے حصے آئے پنجاب دی زراعت دا جے جائزہ لئیے تے پتا لگ دااے کہ پنجاب دی زیادہ تر آبادی اس پیشے نال جڑی ھوِئی اے- پنجاب رقبے دے حساب نال دوجا وڈا صوبہ اے- ایہدا پاکستان دی زراعت توں حاصل کل آمدن وچ 56 فیصد توں زیادہ حصہ بن دا اے- پنجاب دی زراعت نال بہت ساریاں دوسریاں صنعتاں وی جڑیاں ھوئیاں نیں جیہدے نال لکھاں لوکاں نوں روزگار ملدا پیااے-

لیکن اج دا پاکستان وچ رھن والا پنجابی کسان بہت سارے مسائل دا شکار نظر آوندا اے ۔ ایہناں مسائل وچوں سب توں وڈا مسئلہ پانی دی فراہمی اے- اس کمی دی اک وجہ موسمیاتی تبدیلیاں نال ھوون والے اثرات نیں تے دوجی وجہ ایسیاں فصلاں دی کاشت اے جیڑیاں ودھ پانی دے نال پلد یاں نیں- کئی علاقے جیہڑے گھٹ پانی نال اگن والیاں فصلا ں جیویں کپاہ یا کنک واسطے مخصوص ھن اوتھے چوکھے پانی دے نال ھوون والیا ں فصلاں جیویں گنے دی کاشت کیتی جا رھی اے- گنے دی کاشت دی وجہ سیاسی تے حکومتی ملی بھگت نال بنن آلیاں شوگر ملاں نیں-
دوسرا وڈا مسئلہ کساناں نوں قدرتی آفات نال ہوئے فصلاں دے نقصان دا پورا تے ویلے معاوضہ ناں ملنا اے-وڈی گنتی کساناں دی اوہ اے جیہنوں کدی وی معاوضہ ملدا ہی نہیں- موسمیاتی تبدیلیاں دی وجہ نال فصلاں دی بجائی تے کٹائی وی بہت زیادہ متاثر ھوئی اے-
بیج تے سپرے دا گھٹ معیار وی فصلاں دی پیداوار تے اثر پا رہیا اے-سرکاری پالیسیاں کرکے تے وچولیاں دے کردار دی وجہ نال فصلاں صحیح مُل تے نہیں وکدیاں جیہڑا کہ پنجاب دے کساناں دی معا شی بدحالی دی وجہ بن رہیا اے-
اس صورتحال نوں بہتر کرن تے پنجاب دے کساناں نوں دوبارہ اپنے پیراں تے کھڑا کرن لئی حکومت نوں سب تو پہلا ں پانی دے مسئلے نوں حل کرنے دا سوچنا چاہیدا- پانی لاون دے نویکھلے طریقے جیویں ڈرپ اریگیشن نوں متٰعارف کروانا چاہیدا-سیاسی بنیاداں تے لگیاں شوگر ملاں نوں ختم کروانا چاہیدا اے-
ایدے نال محکمہ زراعت دے افسراں تے تھلے دے عملے دا کساناں نوں فصلاں بارے تے موسمیاتی تبدیلیاں بارے جان پہچان کرواون دا اک پورا نظام بنانا پوے گا-
اک بہت وڈا مسِئلہ دھڑا دھڑ قانونی تے غیر قانونی رھائشی کالونیاں دا زرعی رقبے دے اتے بننا اے-چھوٹے کسان خاص طور تے اپنیاں ضرورتاں پوریاں کرن لئی پراپرٹی ڈیلراں ہتھوں استعمال ھو رھے نیں اس نوں چھیتی روک لاون دی لوڑ اے
پنجاب دا جے کسان مضبوط ہوئے گا تے پنجاب مضبوط ہوئے گا- پنجاب دی معاشی طاقت پاکستان دی ترقی اے- پنجاب دی زراعت دی ترقی لکھاں بے روزگاراں دے روزگار دی ضمانت بن سکدی اے- ایہدے نال ودھدِی ھوِئی آبادی دیاں خوراک دیاں لوڑاں نوں پورا کرن لئی پنجاب دے اندر زراعت دی ترقی بہت زیادہ مددگار ثابت ہوسکدی اے-