منٹو کولوں کون ڈردا اے ؟

لکھاری،زبیر احمد
جنوبی ایشاء وچ اُردو ادب وچ سبھ توں بوہتے پڑھے جان والے فیض احمد فیض تے سعادت حسن منٹو نیں۔ پچھلے ستر ورھے وچ منٹو دیاں کتاباں دی سدا منگ رہی اے۔ اک طراں دا اوہ ہن “گھروکی ناں۔ بن گیا اے۔ اُس دیاں کُل لکھتاں جیہڑیاں کئی جلداں وچ چھپدیاں نیں وار وار چھپدیاں نیں تے وک جاندیاں نیں۔ پر ایہہ وی سچ اے پئی منٹو نوں ساری عمر پابندیاں سامنا رہیا۔ ہروار اوہدیاں کہانیاں ‘فحاشی’ دے ناں اُتے بین ہوندیاں رہیاں۔ “ٹھنڈا گوشت، کالی شلوار تے بُو” اُتے ہٹک لگی تے اوس دیاں کہانیاں نوں ایہناں ہٹکاں نے ہور مشہوری دتی اوس نوں ایہناں ہٹکاں دا ہمیش فیدہ ای ہویا۔منٹو دیاں کہانیاں اُتے پنج وار ہٹک لگی پر اوس نوں کدی سزا نہیں ہوئی۔ ہن پچھے اک تے نندتا داس دی نویں بنی فلم ‘منٹو’ اُتے پاکستان اندر پابندی لا دتی گئی اے تے دوجے پاسے لہور دے رہتلی مرکز ‘الحمرا’ وچ منٹو میلہ اُتے وی ہٹک لا دتی اے۔ (بعد وچ ایہہ ہٹک چُک لئی گئی) تے ایس دی وڈی وجہ منٹو دیاں لکھتاں دی ‘بولڈ نیچر’ دسیا گیا اے۔ دس پئی اے منٹو میلے اُتے ہٹک دا کارن منسٹری آف کلچر اندرمذہبی انتہا پسنداں دا زور اے۔ اوہناں لکھاری دیاں لکھتاں فحاشی پھیلان دا کارن دسیا اے
نندتا داس دی فلم اُتے ہٹک بارے سنسر بورڈ ولوں جیہڑی گل باہر آئی اے اوہ ایہہ ہے پئی بورڈ نوں فلم بارے تے کوئی اعتراض نہیں پر فلم وچ ہندوستان تے پاکستان دی ونڈ بارے ‘صیح بیانیہ’ نہیں دتا گیا۔ پر ہن فلم نٹ فلس اُتے پا دتی گی اے جس نوں ہر کوئی ویکھ سکدا اے۔فلم اُتے پابندی برخلاف لہور، پشور تے ملتان وچ وکھالے وی کیتے گئے نیں۔ لہور وچ ایہہ وکھالا منٹو میوریل سوسائٹی دے پردھان سعید احمد ہوراں دوجیاں ترقی پسند سُوجھواناں نال کیتا اے۔
پچھلے ایتوار نوں ایتھے لہور اندر اک ادبی میلے وچ خاص کرکے اک پروگرام منٹو دی بین ہوئی فلم بارے رکھیا گیا سی۔ ایس پروگرام وچ ڈاکٹرعائشہ جلال نے وی گل بات کیتی۔عائشہ جی اک بہت مشہور تواریخ کار نیں تے اوہناں دیاں کتاباں بڑی نامنا کھٹ چُکیاں نیں۔اوہ منٹو دی رشتے دار وی نیں تے اوہناں منٹو اُتے ونڈ دے حوالے نال اک شاندار کتاب وی لکھی اے۔ اوہناں کولوں پُچھیا گیا پئی پچھلے 70 سال وچ کیہ کجھ بدلیا اے، کیوں 70 سال پہلے وی منٹو اُتے جیہڑا اروپ سی اوہ ہن وی اے؟ فلم بارے گل کردیاں اوہناں پاکستان وچ سرمد کھوسٹ دی منٹو بارے فلم دا حوالہ دتا تے آکھیا نندتا داس دی فلم تواریخی پکھوں زیادہ صیح اے بھاویں ایس اُتے ہٹک لا دتی گئی اے پر ایہہ انٹرنیٹ اُتے پئی اے، ایس لئی ہٹک دا کوئی تک نہیں بندا۔اوہناں ایہہ وی آکھیا ونڈ بارے سماجی پرکھ اوس توں وکھ اے جیہڑی ونڈ بارے کیتی جاندی اے تے جے کسے وچ حونصلہ نہیں تنقید برداشت کرن دا تے پھیر ایہہ منٹو دا قصور نہیں سگوں اوہدا اپنے آپ دا مسلہ اے تے ادب دی ویروے دا وی تے ایہہ نرا لکھت دا معاملہ نہیں۔
ایہہ وی آکھیا گیا پئی کیویں کالونی گیری دے قنون ہن وی منٹو اُتے لاگو کیتے جاندے نیں جیہڑے آزادی توں پہلے وی لاگو کیتے جاندے سن۔ پر عائشہ ہوراں داآکھنا سی ایہناں دا پچھوکڑ وکھرا اے تے منٹو اُتے بھاویں کئی دوش لائے گے سن پر اوہناں دا جرمانہ بس ایویں ای ہوندا سی۔
ایس اُتے وی گل ہوئی پئی فلم وچ منٹو نوں اک ناخُش بندہ دسیا گیا اے تے اوس دا پاکستان آنا اوس لئی چنگا نہیں سی۔ عائشہ ہوراں آکھیا جو وی ہووے اوس ایس نال سہمت کر لئی سی پر جس شے دی اوس نوں شکیت سی پئی اوس دا وجود کدی وی صاف طراں نہیں منیا گیا۔ اک دن اوس نوں سبھ توں بہترین کہانی کار کہندے سن تے اگلے دن کہندے سن پئی توں فلیٹ خالی کردے۔ ایہہ ہی نندتا دی فلم دا دسدی اے پر کیوں جے ایہہ انڈین فلم اے تے انڈین فلمکار نے بنائی اے تے ایہہ ہی اعتراض اے پئی اک انڈین سانوں کیویں دس سکدا اے اک پاکستانی بندہ جو پاکستان گیا اوہ ناخوش اے۔ اوہناں کہیا کہ میڈیا نوں قابو کرن دا آہر ناکامی دی نشانی اے ایس لئی نہیں پئی ایہہ کامیاب اے جنہاں ناکام اسیں ہونے آں اوہنے ای فضول قنون اسیں بنائے جاندے آں۔
لگدا تاں ایہو اے پئی پچھے ستر ورھیاں وچ کجھ وی نہیں بدلیا۔ جے ملوانیاں، ظلم کماون آلیاں، قبضے گروپاں تے مل مارن والیاں نوں اج وی منٹو توں ڈر لگد اے تے فیر منٹو وی نہیں بدلیا اوہ اوہو اے تے جیوندا اے، تے اوہ مناں مٹی ہیٹھ نہیں ساڈے نال بہہ کے ہس رہیا اے کہ اوہ وڈا کہانی کاراے یاں رب۔