جلیانوالہ باغ دے قتل عام دا بدلہ

لکھاری
زاہد بھٹی

13 اپریل 1919
پہلی وڈی لام وچ برطانیہ نیں ہندوستان توں 1250000 فوجی تے مزدور لام وچ جھوک دتے، ہندوستان دی انتظامیہ تے راجیاں نے پیسے، خوراک تے اسلحے نال وی امداد کیتی، پر اوس ایلے وی پنجاب تے بنگال وچ آزادی دیاں تحریکاں چلدیاں رہیاں ۔ 1914 توں 1917 تائیں کئیں بغاوتاں دے منصوبے بنے جس نوں ڈکن واسطے 1915 وچ برطانیہ نیں ڈیفنس آف انڈیا ایکٹ منظور کیتا جس وچ ہندوستان دے وسنیکاں دی آزادی ہور وی محدود ہو گئی۔
1916 وچ آل انڈیا مسلم لیگ تے کانگرس وچ معاہدہ پیکٹ ہوئیا جو اک عارضی اتحاد وی ہاہ۔ 1918 وچ اک انگریز جج جس دا ناں سڈنی رولٹ ہاہ اوس دی سربراہی وچ اک کمیٹی بنائی گئی جس نوں ایہہ کم دتا گیا کہ اوہ ہندوستان وچ اٹھن آلیاں بغاوتاں تے رپورٹ تیار کرن۔
پنجاب دے اوس ویلے دے لیفٹیننٹ گورنر مائیکل اوڈوائیر دا آکھنا ہاہ کہ اودوں 1857 ورگی اک ہور وڈی بغاوت ہون جا رہی ہاہی جس نوں روکنا ضروری ہاہ۔
اوڈوائیر دی کوششاں نال ای 18 مارچ 1919 رولٹ ایکٹ پاس کیتا گیا جس دے مطابق کسے وی ہندوستانی نوں صرف شک دی بِنا تے گرفتار کر کے جیل گھلیا جا سکدا ہاہ۔
ایس کالے قانون تے احتجاج کرن تے10 اپریل 1919 نوں سیف الدین کچلو تے ستیہ پال نوں گرفتار کر لیا گیا۔ 13 اپریل 1919 نوں اوہناں دی رہائی تے رولٹ ایکٹ دے خلاف لوکی احتجاج واسطے جلیانوالا باغ وچ اکٹھے ہوئے ۔
ایس اکٹھ تے کرنل ریجنالڈ ڈائیر نے فائرنگ دا حکم دے دتا۔ ہتھوں سکھنی عوام دا قتل عام کیتا گیا جنہاں وچ ہندو، مسلمان تے سکھ سارے مذہباں دے منن آلے لوک شامل ہاہے۔
ایس قتل عام دا بدلہ 13 مارچ 1940 نوں لندن دے کنگسٹن ہال وچ جا کے ادھم سنگھ نیں مائیکل اوڈوائیر نوں مار کے پورا کیتا۔