لکھت : نذیر کہوٹ
اج پنجاب تے پنجابی دا معاملہ انتہائی نازک تے خطرناک صورتحال نال دوچار ہو چکیا اے ایس لئی میں سوچیا تہاڈے نال اج کجھ اپنے دل دیاں گلاں شئیر کر لیاں جان۔پنجاب تے پنجابی دی صورتحال بڑی تیزی نال خراب کتیی جا رہی اے ۔ پنجاب نوں ونڈ توں بچان تے اپنی ماں بولی نوں ختم ہون توں بچان لئی ہن ساریاں نوں عملی طور تے کجھ ہتھ پیر ہلائونا پئے گا۔ سگوں جہاد کرنا پئے گا۔ تے آو سارے رل مل کے پنجاب تے پنجابی نوں بچان لئی جہاد کریئے۔ تے اجوکے دور وچ پنجابیاں لئی ایس توں وڈا ہور کوئی جہاد نہیں۔ایہہ جہاد کسراں ہو سکدا اے پنجابی زبان نوں ودھاوا دین دی تحریک لئی اسیں ایہدے وچ رل کے سڑکاں اتے نکل کے ۔پر جے کسے وجہ توں اسیں ایہدے لئی گھروں باہر نئیں نکل سکدے تے فیر اسیں جتھے وی بیٹھے ہاں کجھ کم اجہے نیں جیڑے اپنی ماں بولی دے ودھاوے لئی اسیں گھر بیٹھ کر سکدے ہاں۔ تے ایہدا ایہہ مطلب نہیں کہ اساں ماں بولی لئی سڑکاں اُتے نہیں نکلنا۔ ضرور نکلنا اے پر اک جہاد سڑکاں اتے نکلے بغیر وی کرن والا اے ۔ مثال دے طور تے سارے پنجابی اک دوجے نال اردو یاں انگریزی دی تھانویں پنجابی وچ گل بات کرن ۔جسراں کہ تساں نوٹ کیتا ہوئے گا کوئی سندھی،کوئی بلوچ یاں کوئی پشتون اپنے ہم نسل تے اپنے ہم زبان نال کدی کسے ہور زبان وچ گل نہیں کرے گا۔ سگوں اپنی ماں بولی وچ ہی گل کرے گا۔ پر تساں ایہ وی نوٹ کتیا ہوئے گا کہ ساری دنیا وچ اک پنجابی ہی ایسی قوم ہے جو اک دوجے نال گل کرن لگیاں اردو ورتن لگ پیندے نیں۔ تے اپنے پنجابی لہجے وچ اردو بولدیاں کسے مداری توں گھٹ نظر نہیں آون گے۔ ایہو جہے پنجابیاں لئی ہی اک واری سعادت حسن منٹو نے آکھیا سی کہ ’’جدوں دو پنجابی آپس وچ اردوچ گل کر رہے ہوندے نیں انجے جاپدا اے جویں اوہ دونویں جھوٹ بول رہے نیں”۔
ایہو جہے پنجابی جیڑے اک دوجے نال اپنی ماں بولی وچ گل کرن دے شعور توں وانجھے ہین اوہناں دا ایہدے وچ اپنا کوئی قصور نہیں ایس لئی کہ پنجاب نوں گذرے دو سو ورہے توں اپنی ماں بولی دے حوالے نال برین واش کیتا جا رہیا اے۔ اوہناں نوں کدی اپنی ماں بولی وچ مڈھلی پڑھائی دا موقعہ ہی نہیں دتا گیا جہدے کارن ہن تے پنجابی تقریبا ایہ گل بھل ہی چکے نیں کہ اوہناں دی ماں بولی اردو نہیں پنجابی اے۔ پاکستان بنن مگروں پنجابی دے استحصال دی رفتار تے ایدے خلاف ریاستی دہشت گردی ساریاں حداں ٹپ گئی ۔تے اج پنجاب مکمل طور تے اردو زبان تے نالے اردو دے پرنٹ تے الیکٹرانک میڈیا دی غلامی وچ آ کے اردو دی اِک کالونی بن چکیا اے۔جہدی وجہ توں ہن پنجاب تے پنجابی دوہاں دا وجود خطرے وچ پے چکیا۔
تساں ایہ گل وی نوٹ کیتی ہووے گی کہ کدی کسے اردو بولن والے نے پنجابیاں نوں نہیں آکھیا کہ تسیں پنجابی اردو لکھو،پڑھو تے بولو ایہہ ڈھول کجھ شیطان پنجابی بزرگاں نے آپ ہی پنجاب دے گاٹے وچ پایا اے۔ اردو ساڈی قومی زبان اے تے پاکستان دی رابطے دی زبان اے تے ایہہدا ایہ مقام سر اکھاں تے۔ساڈا جھیڑا نرا اینا ہے کہ پنجاب وچ پنجابی کیوں نہیں پڑھائی جا ندی ؟ پنجابی دل گل کرن دا مطلب جیہڑے لوک ایہ کڈھدے نیں کہ اسیں تعصب کِھنڈا رہے آں تے اوہ کسے چنگے ماہرِ لسانیات کولوں اپنا دماغی معائنہ ضرورکروا لیں۔
ساہنوں اج جو کم کرن دی ضرورت ہے اوہ ایہ ہے کہ کسے نہ کسے طرحاں پنجابی نوں پنجاب دی مڈھلی تعلیمی زبان دے نال نال اینوں پنجابی دی دفتری۔سرکاری تے عدالتی زبان وی بنوایئے ظاہر اے جہدے لئی اک بھرویں سیاسی تحریک دی ضرورت اے۔ دوجا کم جیڑا اسیں سارے اپنی ذاتی حیثیت وچ وی بڑے بھرویں طریقے نال کر سکدے ہاں ایہ ہے کہ شہراں وچ رہن والا اوہ پنجابی جیڑا دو جماتاں پڑھ لکھ گیا بڑی تیزی نال اپنی ماں بولی نوں چھڈ رہیا اے۔ سگوں ایہ آکھنا ودھ ٹھیک ہے کہ چھڈ چکیا اے۔ ایہو جہے پنجابیاں نال پنجاب بھریا پیا اے۔تے ایناں ساریاں پنجابیاں نوں جیڑے اپنی ماں بولی بولنا بُھل گئے نیں وِسر چکے نیں۔اوہناں نوں واپس اپنی ماں بولی ول لیان دی ضرورت اے۔ ویسے تے ایہ کم ریاست تے سرکار دے کرن دا ہے ۔پر جدوں ساڈے کول اپنی ماں بولی دے سر اُتے ہتھ رکھن والی کوئی سرکار ہی نہیں تے فیر اسیں کیہ کریئے ،ظاہر ہے سانوں آپیں ہی ایہ سارے کم کرن دی کھیچل کرنی پینی اے۔ کسے پنجاب سرکار نے اج تک پنجابی لئی ککھ نہیں کیتا ایس لئی سوچ رہیاں اسیں سارے رل ملے کے آپ ہی اپنی ماں بولی نوں بچان دا کوئی آہر کیوں نہ کریئے۔ اسیں پنجاب وچ رہن والے کسے وی بندے نوں بھانویں اوہ کوئی وی ہووے اپنی ماں بولی نوں نقصان پہنچان دی تے اپنی دھرتی ماں نوں ونڈن دی اجازت نہیں دے سکدے۔
اج توں اپنی اک عادت بنا لوکہ تساں ہر حال وچ پنجابی وچ ہی گل کرنی اے ظاہر اے اوہناں نال جہناں دی ماں بولی پنجابی اے۔اج توں تسیں عہد کر لو کہ اپنے گھر وچ،اپنے دفتر وچ ،اپنے خاندان وچ،اپنے دوستاں نال،مارکیٹ وچ ،بازار وچ ہر تھاں ہر اک دے نال بس نری پنجابی ہی پنجابی بولنی اے۔ ہور کجھ نہیں بولنا جی۔ہاں جی بس پنجابی وچ گل کرنا اپنی اک عادت جہی بنا لئو جی۔تے ایس عادت نوں پکا کرن لئی اپنے اُتے کجھ سختی وی کرو۔ پنجابی نوں اپنی عادت بناون لئی تہانوں باقاعدہ ایس عمل دی یعنی پنجابی ہر ویلے ہر تھاں بولن دی پریکٹس جہی کرنی پوے گی۔تے فیر معجزہ ویکھنا جی۔ تہانوں دوروں اوندیاں تک کے ہر بندہ تہاڈے نال پنجا بی وچ گل کرن دی تیاری کرن لگ پئے گا۔کیوں بھلا ایس لئی کہ اوہدے ذہن وچ تہاڈی شخصیت دی اک شناخت جہی بن چکی اے تے اوہدے ذہن وچ تہاڈے مسلسل پنجابی بولن پاروں ایہ خیال پہلاں ہی بہہ چکیا اے کہ ایہ بندہ تے نری پنجابی ہی بولدا اے۔ایدے نال پنجابی وچ ہی گل کرنی پئے گی ۔ایسراں اوس بندے دی وی پنجابی وچ گل کرن دی عادت بن جائیگی تو فیر تہاڈے وانگ اوہ وی اپنے ماحول نوں وی متاثر کرے گا۔گل میں کر رہیاں اپنے آل دوالے اک فطری جیہا پنجابی ماحول بناون دی ۔ تسیں تھوڑی جہی محنت کر کے اپنے آل دوالے پنجابی دا ماحول بناون وچ کامیاب ہو جائو ۔تے ہولی ہولی پنجاب دے ہر گھر،ہر محلے ،ہر گلی،ہر قصبے تے ہر شہر دا بنایا جا سکدا اے۔
تے فیر تے دیوے نال دیوا تے بلدا ہی ہے۔تہانوں ہر پاسے پنجابی بولن والے نظر آن لگ پین گے۔تے ماں بولی دی راکھی وی نال ہی اپنے آپ ہوندی رہے گی ۔فیر تساں اک پل لئی ایہ گل وی سوچنی ہے کہ اج توں کجھ مہینے پہلاں ایہا لوک سن جیڑے پنجابی بھل چکے سن تے ہن سارے ہی پنجابی بول رہے نیں۔تہانوں ایس گل دا وی تجربہ ہویا ہوئے گا کہ تہاڈے نال ہر بندہ چُھٹدیاں سار ہی اردو بولنا شروع کر دیندا۔پر تساں اگوں اوہدے اگے پنجابی دا جھکڑ گھلائی رکھنا۔ہن اوہ بند اردو بولی جاندا اے تے پر تسیں اوہدی پرواہ کیتے بنا اگوں پنجابی بولی جاندے او۔ ایہ منظر ہن کیہ بن گیا اے کہ اک دوجے دے سامنے کھلوتے دو بندے وکھوں وکھ زباناں وچ گل کر رہے نیں۔ایدا مطلب ایہ ہے کی اوہ دونویں بندے پنجابی نیں۔کیوں کہ تہاڈا مخاطب دوجا بندہ تہاڈی ہر گل دا جواب اگوں اردو وچ دتی جاند اے ۔پر گھابرن دی کوئی گل نہیں جی۔کجھ دیر تائیں ایہ تماشا انج ہی چلنا اے ۔کجھ دیر مگروں تسیں دیکھو گے کہ اوہ بندہ مصیبت وچ پے چکیا ہوئے گا،کجھ چر تائیں پانیو باہر مچھی وانگ تڑفے گا پھڑکے گا پر مگروں اوہ جو وی زبان بول رہیا ہوئے گا۔اوہنوں بھل کے تہاڈے نال پنجابی بولنا شروع کر دئے گا۔کیوں کہ اوہ مسلسل ایس گل نوں اپنے ول وچ سوچ رہیا ہوئیگا کہ ایہ میں کیہ کر رہیاں،۔ایہ نسخہ میں لہور دیاں دکاناں اتے سیلز میناں اتے جیڑے بہت ترکھی اردو بولن دی کوشش کردے نیں بوہت آزمایا تے کامیاب رہیا۔بس ایس دا مقصد تساں ہر اپنے آل دوالے دے ہر بندے نال پنجابی وچ گل کر کے اوہنوں صر ف ایہ احساس کرانا اے کہ ’’ایہ میں کیہ ظلم کر رہیاں۔میں پنجابی وچ گل کیوں نہیں کر رہیا‘‘۔بس ایہ نری احساس دی گل ہے جی جو کہ پنجابیاں نوں نہیں رہیا۔ایس احساس دا پنجاب دے لوکاں نوں احساس کرانا ہی ماں بولی دا جھنڈا اتھے گڈ دیسی۔تے ایہا ماں بولی دی تحریک دا اک حصہ وی ہے۔
593
