شہر دے مدرسے
سکھاں دی دور وچ کوئی سرکاری مدرسہ لہور وچ نئیں سی۔ نرے عالماں دے مدرسے ہوندے سن۔ وڈا مدرسہ خلیفہ غلام رسول تے غلام اللہ دا موراں طوایف دی مسیت وچ جاری سی، جیہدے وچ ہزاراں مسلمان تعلیم لیندے سن۔ مدرسے وچ فارسی، عربی صرف ونحو،منطق، معانی حدیث تفسیر دی تعلیم دتی جاندی سی۔ مدرسہ چلاون والے عالم دا آدر پورے پنجاب دے لوکیں کردے سن۔ دوجا مدرسہ مسجد نورالایمان والی وچ سی، جتھے مولوی جان محمد پڑھاندے سن۔ تیجا مدرسہ مسجد خراسیان وچ تے چوتھا مدرسہ فقیر عزیزالدین تے نورالدین مرحوم دے فقیر خانے وچ جاری سی۔ ایہہ چاروں مدرسے بوہت مشہور سن۔ ہر مسیت وچ کوئی نہ کوئی عالم بالاں نوں پڑھاندا سی۔ مسلمانوں نوں سبھ توں پہلاں قرآن پڑھایا جاندا فیر فارسی دی کتاباں دا علم دتا جاندا، سرکار انگریز نے سرکاری مدرسیاں وچ پائے جاون والے نقص دور کرکے تعلیم نوں بہتر بناون دا آہر کیتا۔ گورنمنٹ کالج ایک اجیہا مدرسہ جاری ہویا جیہدے وچ ہزاراں پڑھیار پڑھن لئی آندے۔ ایس کالج دی درجناں شاخاں شہر دے کئی علاقیاں وچ بنادتیاں گئیاں۔ گورنمنٹ کالج وچ مذہبی تعلیم نئیں دتی جاندی سی۔ اوتھے دوجے مضمون پڑھائے جاندے سن۔ ایس پاروں ہندو مسلمان سکھ سبھے ایتھے پڑھدے سن۔
دوم ۔ مدرسہ یونیورسٹی کالج لہور سی، ایہدے وچ مشرقی تعلیم وی دتی جاندی سی۔ تے مشرقی زباناں عربی، فارسی، سنسکرت پشتو سکھائی جاندی۔ نظم ونثر، ریاضی، طب ہندی، گورمکھی پڑھائی جاندی۔ کالج دے بانی کے جی ڈبلیو ڈاکٹر لیسٹر بہادر پرنسپل اورنٹیل کالج سن۔ جنہاں دی کوششاں نال ایہہ کالج قائم ہویا۔ ایتھے وڈے مولوی فاضل استاد پڑھان لئی ملازم رکھے گئے۔ بابو نومین چندر رائے ورگے لائق فائق استاد سپرنٹنڈنٹ تعلیم ترجمہ سن ۔ جنہاں ورگا کوئی ہور نئیں سی۔ پنڈت گورپرشاد تے پنڈت رکھی کیش ، دوہیں اپنے علم تے قابلیت وچ کسے توں گھٹ نئیں سن۔ عربی وچ مولوی فیض الحسن ، قاضی ظفرالدین، حافظ عبدالعزیز پڑھیاراں نوں پڑھاندے۔ ریاضی وچ محمد حسین اسسٹنٹ پروفیسر اردو وچ ولوی غلام مصطفیِ۔ہندی ریاضی وچ بھائی گورمکھ سنگھ گورمکھی وچ بھائی ہرساسنگھ تے جوگی شوناتھ سن۔علوم طبعی وچ ڈاکٹر امیر شاہ اسسٹنٹ سرجن تے انجینرنگ وچ لالہ گنگارام اسسٹنٹ انجنیر ، ہندی وید وچ پنڈت جناروہن ، طب یونانی وچ مولوی غلام مصطفے پشتو وچ میر عبداللہ علی، ہندو قانون شاستر دی تعلیم پنڈت گورپرشاد تے اسلامی شرعیہ دے مسائل مولوی عبدالحکیم پڑھاندے سن۔ انگریز سرکار دے قنون اتے لیکچر تے قنونی تعلیم وچ مدد لئی مسٹر پارکر صاحب بہادر جوڈیشل اسسٹنٹ فرائض انجام دیندے۔
تیجا نارمل سکول ،ایہہ مدرسہ وی لہور دے چنگے مدرسیاں وچ سی۔ استاداں نوں تعلیم دین والا مدرسہ وی ایس نوں آکھدے سن۔ ایتھوں پڑھن والے استاد دوجے پنڈاں تے قصبیاں وچ جاکے پڑھیاروں نوں تعلیم دیندے سن۔ جتھے اینہاں دا وظیفہ لادتا جاندا سی۔
چوتھا۔ مدرسہ مشن سکول لہور ، ایہہ پادریاں دا مدرسہ سی۔ ایہدے وچ انگریزی تے فارسی دی تعلیم دتی جاندی سی۔ ایتھے پڑھیاراں نوں عیسائی مذہب دے ول دھیان دین لئی وعظ دتا جاندا سی۔ ایس مدرسے دی شاخاں وی شہر دے کئی علاقیاں وچ سن۔
609
